Ιστορική Διαδρομή Αναθεωρητικού Δικαστηρίου

• 21 Δεκεμβρίου 1828 :
  Ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας εκδίδει το υπ΄ αριθμόν ΙΗ΄ Ψήφισμα, με το οποίο εισήχθη στην ελληνική έννομη τάξη ο γαλλικός Στρατιωτικός Κώδικας (νόμος της 9ης Οκτωβρίου 1797). Σύμφωνα με πηγές, στην εξέλιξη αυτή οδήγησε η επιτακτική ανάγκη ύπαρξης στρατιωτικού ποινικού κώδικα για τα υπό οργάνωση στρατεύματα της χώρας και η διαπιστωθείσα δυσχέρεια για πρωτογενή παρασκευή ενός σχετικού νομοθετήματος.
• 1ο Πρωτοβάθμιο Δικαστήριο :
  Ιδρύεται στο Ναύπλιο το Διαρκές Στρατοδικείο, που αποτελεί τον μοναδικό οργανωμένο φορέα απονομής της στρατιωτικής δικαιοσύνης.
• 1ο Δευτεροβάθμιο Δικαστήριο :
  -Δεν ήταν αυτοτελές, καθώς λειτουργούσε ταυτόχρονα με το Διαρκές Στρατοδικείο στο Ναύπλιο, ονομαζόταν δε Διαρκές Αναθεωρητικό Στρατοδικείο του Στρατού.
• 1848-1860:
  Σύμφωνα με τα αρχεία, σώζονται συνολικά 101 αποφάσεις της περιόδου εκείνης.
• 1ο Αυτοτελές Αναθεωρητικό Δικαστήριο για όλη την επικράτεια :
  
  • Ίδρυση : Προβλέπεται από τα άρθρα 1 («Ἡ Στρατιωτικὴ ποινικὴ δικαιοσύνη ἀπονέμεται : α) Ὑπὸ στρατοδικείων, β) Ὑπὸ ἀναθεωρητικοῦ δικαστηρίου.») και 24 επ. («Καθ΄ ὅλον τὸ Βασίλειον τῆς Ἑλλάδος συσταίνεται ἕν ἀναθεωρητικὸν δικαστήριον, τοῦ ὁποίου ἡ ἕδρα ὁρίζεται ὑπὸ τοῦ Βασιλέως.») του νόμου ΦϟΒ «Περὶ τῆς Στρατιωτικῆς Ποινικῆς Νομοθεσίας» (ΣΠΝ), που υπογράφηκε τη 19η Μαΐου 1860 από τον Βασιλιά Όθωνα.
  • Έδρα : Στεγάζεται σε ευρισκόμενο επί της οδού Ερμού κτίριο, στο Κέντρο της Αθήνας.
  • Σύνθεση : Πενταμελής, με άπαντα τα μέλη αυτής να προέρχονται από όπλα του στρατού ξηράς (ένας Υποστράτηγος ως Πρόεδρος και τέσσερις Ανώτεροι Αξιωματικοί ως δικαστές [ένας Συνταγματάρχης, ένας Αντισυνταγματάρχης και δύο Ταγματάρχες]). Ταυτόχρονα, προβλέπεται η συμμετοχή στις συνεδριάσεις ενός Βασιλικού Επιτρόπου (με καθήκοντα Εισαγγελέως) και ενός Γραμματέως (άρθρο 25 του αυτού νόμου).
  • 1ος Πρόεδρος Αναθεωρητικού Δικαστηρίου : Ορίστηκε ο μετέπειτα υπασπιστής του Γεωργίου Α΄ και αγωνιστής του 1821, Υποστράτηγος Ευστράτιος Πίσσας (1797-1885).
  • 1ος Βασιλικός Επίτροπος (Εισαγγελέας) Αναθεωρητικού Δικαστηρίου : Ορίστηκε ο μετέπειτα Υπουργός Στρατιωτικών επί κυβερνήσεως Χαριλάου Τρικούπη, Αντισυνταγματάρχης Πέτρος Γεννατάς (1808-1878)
  • Διατελέσαντα Μέλη Αναθεωρητικού Δικαστηρίου :
    • Κων/νος Σμολένσκυ : Αντιστράτηγος (ΠΒ), ήρωας του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 και δύο φορές υπουργός στρατιωτικών.
    • Νικόλαος Ζορμπάς : Αντισυνταγματάρχης (ΠΒ) κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, καθώς επίσης αρχηγός του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» και του στρατιωτικού Κινήματος στο Γουδή το 1909.
  • 1η συνεδρίαση : Λαμβάνει χώρα τη 12η Νοεμβρίου 1860.
  • Αρμοδιότητα : -Λειτουργεί εξαρχής τόσο ως ακυρωτικό δικαστήριο (άρθρα 57 και 58 του αυτού νόμου) όσο και ως Εφετείο. (πβ. ▼ Οργάνωση & Διοίκηση Αναθεωρητικού Δικαστηρίου ► Λειτουργία).
• 2ο Αυτοτελές Αναθεωρητικό Δικαστήριο :Ιδρύεται με το άρθρο 1 του Νόμου 117/1913 (ΦΕΚ 1 τ.Α΄/ 2.1.1914) «Περὶ μετατροπῆς τῶν Ἐκτάκτων Στρατοδικείων Θεσσαλονίκης και Ἰωαννίνων και καταργήσεως τῶν Στρατοδικείων Λέσβου και Χίου». Έχει ως έδρα του τη Θεσσαλονίκη και ονομάζεται «Αναθεωρητικό Δικαστήριο Θεσσαλονίκης». Λειτουργεί για ένα μικρό χρονικό διάστημα και καταργείται με το άρθρο 1 του Νόμου 442/1914 (ΦΕΚ 363 τ.Α΄ / 6.1.1914), μετά τη σύσταση του «Σώματος Στρατιωτικής Δικαιοσύνης».
• 15 Δεκεμβρίου 1914 :
  • Μέχρι τότε τα μέλη των στρατιωτικών δικαστηρίων προέρχονταν από αξιωματικούς του στρατεύματος οι οποίοι μετατάσσονταν.
  • Με το νόμο 484/1914 «Περὶ συστάσεως σώματος Στρατιωτικῆς Δικαιοσύνης» (ΦΕΚ 378 τ.Α΄ /15.12.1914) υιοθετήθηκε ένα νέο σύστημα πλήρωσης των θέσεων των μελών του δικαστηρίου. Εισάγεται ο θεσμός των στρατιωτικών δικαστικών συμβούλων, οι οποίοι υπαγόταν στον Υπουργό των Στρατιωτικών και η επιλογή τους γινόταν κυρίως μεταξύ δικαστών ή δικηγόρων, που εκδήλωναν σχετικό ενδιαφέρον, πρωτίστως δε, όσων εξ αυτών είχαν υπηρετήσει ως έφεδροι αξιωματικοί.
• 21 Φεβρουαρίου 1915 :Ο νόμος 643/1914 «Περὶ τροποποιήσεως διατάξεών τινων τῆς Στρατιωτικῆς Ποινικῆς νομοθεσίας» (ΦΕΚ 76 τ.Α΄ / 21.2.1915) επιφέρει αλλαγές στη συγκρότηση του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου, καθώς ως Πρόεδρος αυτού ορίζονται πλέον ένας Αρεοπαγίτης, ενώ τα υπόλοιπα μέλη της συνθέσεως αποτελούν δύο Εφέτες και δύο Στρατιωτικοί Δικαστικοί Σύμβουλοι Α΄ Τάξεως. Η επιλογή των τελευταίων γινόταν εκ των εφετών, αντεισαγγελέων εφετών και ανωτέρων δικαστικών υπαλλήλων.
• 12 Απριλίου 1941 : Ο αναγκαστικός νόμος 2803/1941 (ΦΕΚ 118 τ.Α΄/ 12.4.1941) κυρώνει τον Στρατιωτικό Ποινικό Κώδικα και διατηρεί την ισχύουσα φυσιογνωμία του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου, το οποίο συντίθετο από τον Πρόεδρο, τέσσερα μόνιμα Μέλη και τον Γραμματέα, χρέη δε Εισαγγελέως εκτελούσε ο Βασιλικός Επίτροπος.
• Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος από τη γερμανική κατοχή : Συστάθηκε Ειδικό Στρατοδικείο Εγκληματιών Πολέμου, τις συνεδριάσεις του οποίου διηύθυνε ο Πρόεδρος του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου.
  • Υποθέσεις :
    • κατά Friedrich Schubert (Γερμανός):κατηγορούμενος για το θάνατο Ελλήνων σε Κρήτη και Γιαννιτσά, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε
    • κατά Max Merten (Γερμανός):
      • κατηγορούμενος για εκατοντάδες θανάτους Ελλήνων, καθώς επίσης για το βασανισμό, την εκτόπιση σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και τη δολοφονία χιλιάδων Εβραίων.
      • Πρόεδρος του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου : Ιωάννης Κοκορέτσας
      • Βασιλικός Επίτροπος : Ιωάννης Βασιλάκης
      • Η καταδικαστική απόφαση δεν εκτελέστηκε ποτέ, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο Ν.Δ. 4016/1959 (ΦΕΚ 237 τ.Α΄ /3.11.1959) της τότε ελληνικής Κυβερνήσεως («… Ἀναστέλλεται αὐτοδικαίως καὶ χωρὶς ν΄ ἀπαιτῆται ἀπόφασίς τις δικαστηρίου, δικαστικοῦ Συμβουλίου ἤ ἄλλη τις διαδικασία, ἡ ἐκτέλεσις πάσης ποινῆς στερητικῆς τῆς ἐλευθερίας (φυλακίσεως ἤ καθείρξεως) ἤ τὸ ὑπόλοιπον ταύτης ἐπιβληθείσης κατά Γερμανῶν ὑπηκόων ἐγκληματιῶν πολέμου καταδικασθέντων δι΄ ἐγκλήματα προβλεπόμενα ὑπὸ τῆς αὐτῆς ὑπ΄ αριθ. 73/1945 Σ.Π., ὡς αὔτη ἐτροποποιήθη καὶ συνεπληρώθη ….»).
• 1969 : Η έδρα του δικαστηρίου μεταφέρεται από το ιστορικό Δικαστικό Μέγαρο της οδού Ακαδημίας, στο ευρισκόμενο εντός του «Στρατοπέδου Γαζή» Δικαστικό Μέγαρο, στη συνοικία Ρουφ, συστεγαζόμενο πλέον με το Στρατοδικείο Αθηνών.
• 1970 :Προβλέπεται για πρώτη φορά ότι τα μέλη του δικαστικού σώματος των Ενόπλων Δυνάμεων θα ήταν παράλληλα απόφοιτοι της Στρατιωτικής Σχολής Αξιωματικών Σωμάτων (ΣΣΑΣ) και της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Σύστημα που ίσχυσε μέχρι το 1983, με τους τελευταίους «Ανθυπολοχαγούς Δικαστικού» να αποφοιτούν το έτος 1989.
• 11-12-1990 :Με το νόμο 1911/1990 (ΦΕΚ 166 τ.Α΄ / 11.12.1990) επαναφέρεται το μέχρι σήμερα ισχύον σύστημα της με διαγωνισμό πλήρωσης των θέσεων δικαστικών συμβούλων, ενώ για πρώτη φορά επιτρέπεται η είσοδος των γυναικών στο Σώμα.
• 11-5-1995 :Με το νόμο 2304/1995 «Κύρωση του Κώδικα Δικαστικού Σώματος Ενόπλων Δυνάμεων» (ΦΕΚ 83 τ. Α΄ / 11.5.1995, που εκδόθηκε σε εκτέλεση του άρθρου 96 παρ.5 του Συντάγματος) κατοχυρώνεται η προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία των δικαστικών λειτουργών της στρατιωτικής δικαιοσύνης.
• 11-9-1995 :Με απόφαση του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας («Χωρισμός του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου σε Τμήματα» [ΦΕΚ 777 Β΄ / 11.9.1995]), το Αναθεωρητικό Δικαστήριο λειτουργεί σε δύο Τμήματα, το Α΄ και το Β΄. Διάκριση που ισχύει μέχρι και σήμερα.
• 22-11-1995 :Με το Προεδρικό Διάταγμα 420/1995 (ΦΕΚ 242 Α΄ / 22.11.1995), η Θεσσαλονίκη ορίζεται ως τόπος συνεδρίασης του Β΄ Τμήματος του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου.
• 21-11-1997 :Με το Προεδρικό Διάταγμα 340/1997 (ΦΕΚ 232 Α΄ / 21.11.1997) ορίζεται και η Ξάνθη ως τόπος συνεδρίασης του Β΄ Τμήματος του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου.

Βιβλιογραφικές αναφορές

• Ανανιάδης, Ε. (1951) : Στρατιωτικός Ποινικός Κώδιξ, Αθήνα
• Γιαρένης, Ε. (2005) : Στρατιωτικός Ποινικός Κώδικας, Θεωρία-Εφαρμογή, Αθήνα : Νομική Βιβλιοθήκη
• Δυοβουνιώτου, Γ. (1901) : Στρατιωτική και Ναυτική Ποινική Νομοθεσία, Αθήνα : Γ. Φέξη
• Μπίρης, Κ. (1995) : Αι Αθήναι 1830-1966, Αθήνα : Μέλισσα
• Οικονομίδης, Ε. (1925) : Εγχειρίδιον της Στρατιωτικής Ποινικής Νομοθεσίας, Αθήνα
• Παπαδαμάκης, Α. (2014) : Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο, Αθήνα-Θεσσαλονίκη : Σάκκουλα
• Παπαδαμάκης, Α. (2006) : Στρατιωτικός Ποινικός Κώδικας και συναφή νομοθετήματα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη : Σάκκουλα
• Παπαδιαμαντοπούλου, Ι. (1903) : Περί της Στρατιωτικής Ποινικής Νομοθεσίας, Αθήνα
• Τουρτόγλου, Μ. (1972) : Περί της ποινικής δικαιοσύνης επί Τουρκοκρατίας και μετ’ αυτήν μέχρι και του Καποδιστρίου, Αθήνα
• Φιλιππίδης, Τ. (1974) : Ποινική Νομοθεσία κατά την Εθνεγερσίαν, Θεσσαλονίκη
• Διαδικτυακός τόπος της Ενώσεως Δικαστικών Λειτουργών Στρατιωτικής Δικαιοσύνης
• Διαδικτυακός τόπος «Βικιπαίδεια»
• Παρουσίαση του Προέδρου του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου, Αναθεωρητή Α΄ Κωνσταντίνου Γώγου με θέμα «Ιστορική διαδρομή Στρατιωτικών Δικαστηρίων», Λ.Α.Ε.Δ. : 2 Φεβ 1018